LOCATION: Edirne / Turkey
CLIENT: Edirne Municipality
CATEGORY: Competition / Urban Design / Public Space / Park / Landscape / Building / Culture
STATUS: National Competition (3rd Prize)
AREA (BLD): 22.000 sqm
AREA (OUTDOORS): 240.000 sqm
TIMETABLE:
Competition: March 2010
DESIGN OFFICE/S
Studio Evren Başbuğ Architects
CREDITS:
Architectural Concept:
Evren Başbuğ (Lead Architect / Studio Evren Başbuğ Architects)
Ceyhun Baskın (Architect)
İnanç Eray
Aslıhan Çoşkun
Doğuş Baldan
Architectural Design Group:
Evren Başbuğ (Lead Architect / Studio Evren Başbuğ Architects)
Ceyhun Baskın (Architect)
İnanç Eray
Aslıhan Çoşkun
Doğuş Baldan
Mustafa Bulut
Consultants:
İlgi Karaaslan
Mehmet Ali Aygün
[ Text is only avaliable in Turkish ]
Edirne’yi diğer tarihi kentlerden ayıran asıl fark Edirne’de ‘geçmiş zaferlerin ve medeniyetlerin tarihinin ve kalıntılarının çok yakında olmasıdır’. Her ne kadar moden kentin karmaşasına gömülmüş olurlarsa olsunlar ‘şehrin yalnız anıtsal camileri ve tarihi binaları değil, kenardaki köşedeki küçük kemerleri, çeşmeleri, mescitleri bile onlar arasında yaşayanlara bir büyük imparatorluktan artakalmış olduklarını duyurur’.
‘Yıkılmış büyük imparatorluklardan geriye kalan büyük Batı şehirlerinde olduğu gibi tarihi anıtlar bir müzedeki gibi korunup, gururla övünülen ve sergilenen şeyler’3 değildir Edirne’de. ‘Onlar arasında yalnızca yaşanır...’
Yarışma Alanının Genel Olarak Değerlendirilmesi
Yarışma Alanının Ulusal ve Uluslararası Düzlemdeki Yeri ve Stratejik Önemi
Edirne Kenti Meriç, Arda, Tunca nehirlerinin ortasında doğup, milattan önceye uzanan medeniyet halkalarıyla Türk, Yunan, Bulgar kültürlerinin sentezinde büyüyüp mozaikleşmiştir. Fiziki ve fonksi- yonel açıdan ayakta duran mimari kimliği ile uluslararası ölçekte önem ve kıymete sahip kültürel sembollerden biri olma özelliği taşıyan kent, batı medeniyetlerinden Ortadoğu’ya açılan kapıda ülkenin vitrini konumunda olmasıyla da stratejik öneme sahiptir.
Edirne tarihi dokusu, başkenti olduğu Osmanlı İmparatorluğu’nun halihazırda nefes alan mirasıyla birlikte oluşmuş geleneksel kent merkezinde yoğunlaşmıştır. Bu kent merkezinde ulusal ölçekten dışarı taşmış, kentin sosyo-ekonomik yaşantısını doğrudan etkileyen tarihsel turizm sektörünün cazibe öğeleri olmuştur. Bu öğelerden Selimiye Camii başta olmak üzere tüm dini, ticari anıtsal eserler ve diğer sivil mimari yapı örnekleri yarışma alanının sınırlarını ve maksadını tarif etmektedir. Yarışma alanı içerisinde kalan, ulusal ve uluslararası düzlemde stratejik önem taşıyan, kentin ve ülkenin kimlik taşlarının en değerlilerinden olan bu yapılar kendi içlerinde gündelik kent yaşam trafiğinde yeniden değerlendirilmeye ve etkileşimlendirilmeye açılmıştır.
Yarışma Alanının Potansiyelleri, Sorun ve Kısıtlayıcıları
Günümüz koşullarında artan nüfus ve yetersiz altyapı yatırımları tarihsel dokuyu ve tarihsel turiz- min yarattığı sosyo-kültürel-ekonomik potansiyelleri baskı altına almaktadır.
Yarışma alanı içinde kalan, kentin ve ülkenin tarihsel mimari potansiyellerinin önemli sembollerin- den olan yapılarla yaşamakta olan kentsel kullanımlar, geleneksel dokuyu sosyo-ekonomik hayatın içinde tutmuştur. Yalnızca söz konusu tescil hüvviyeti taşıyan yapıların mimari karakteri değil aynı zamanda şehrin sektörel dinamikleri doğrultusunda bu yapılara ve çevrelerine addettiği fonksiyon- lar da geleneksel doku ve geleneksel hayatın bir parçasıdır. Bu doğrultuda yarışma alanı içindeki birbirini imgeleyen, birbirilerinden tarihsel süreç içinde kopmamış, maksatları dışında işlevselliğini ve değerini yitirmemiş olan eserler ve fonksiyonların daha erişebilir, daha kullanılabilir, daha yaşanabilir ve sergilenebilir olması, üzerinde durulması ve geliştirilmesi gereken bir potansiyeldir. Bu potansiyelin irdelenip, işlenmesi ve tasarımdan uygulamaya dönüştürülmesi kentin stratejik konumuna denk, üstün bir model yaratımına olanak verecek, aynı zamanda kentin sosyo-kültürel ve ekonomik açıdan beslendiği tarihsel turizm pazarını güçlendirecektir.
Kentin gündelik yaşamdaki ticari, sosyal, kültürel, turistik, idari, rekreatif ve prestij mekan odaklı bahsi geçen işlevselliğinin, tarihsel doku içine ve çeperine toplanmış olması bir potansiyel olarak görülse de, söz konusu işlevlerin yeterliliğinin iyi tanımlanamamış olması ve aralarındaki organizas- yon eksikliği bu potansiyeli problem olarak karşımıza çıkarmaktadır.
Yukarıda değinilen tarihi eserlerle özdeşleşen kullanım çeşitliliğinin, birbirleriyle olan bağlantılarının sağlanamamasının altında organizasyon eksikliğinin yanı sıra bölgeye ilişkin alınmış (tarihsel süreçle kemikleşmiş fakat günümüz koşullarında patlak vermeye başlamış) yanlış ulaşım politikaları da yatmaktadır. Bunun için dokunun bütüncüllüğünü bölen yoğun ana ulaşım güzergahları ve ilişkilendirilememiş süreksiz yaya aksları üzerinde durulması gerekli sorunlardır.
Bahsi geçen potansiyel ve sorunlar çerçevesinde yarışma alanı sınırları içinde Selimiye Camii çevresi ve yan odakların birbirleriyle olan etkileşimlerini güçlendirme ihtiyacı doğrultusunda hazırlanacak proje ve tasarım çalışmaları, alanın Osmanlı dönemi anıtsal yapı ve sivil mimari örnekleriyle bezenmiş tarihi mimari kimliğini zedeleyecek bilinçsiz kentleşmenin (ve estetik kaygıdan uzak günümüz mimari kültürünün) kısıtlayıcı unsurlarına maruz kalacaktır.
Potansiyel, Sorun ve Kısıtlayıcılara Mekansal Bakış;
Kentin geliştirilebilir avantajları ve onarılabilir sorunlarının yarışma alanı içinde üst ölçekli olduğu kadar noktasal bakış açılarına da ihtiyacı vardır. Bu doğrultuda tasarım alanı, yol güzergahları, tescilli eser sahaları, arka planda kalmış toplanma odaklarıyla bölge bölge irdelenmiştir.
Kentin ana ulaşım aksı olan Londra Asfaltı-Talatpaşa Caddesi ve bu aksa göre daha az yoğunluk gösteren Mimar Sinan Caddesi işlevsel derecesi ve taşıdığı trafik yüküyle tarihsel doku- nun fonksiyonel bağlantısını koparmaktadır.
Çevre yolundan kentin merkezine saplanan Kıyık Caddesi’nin taşıt izi genişliğinin merkezden çepere gidildikçe değişiklik göstermesi taşıt ve yaya trafiğini olumsuz etkilemektedir.
Gerek kent sakinlerinin gündelik hayatlarını kolaylaştıracak, gerek ticari hayatın verimini arttıracak, gerekse alanın turistik potansiyelinin işleyişini kuvvetlendirecek kısacası kentin yaşam kalitesine etki eden yaya sirkülasyonlarına yönelik akslar tanımsız ve zayıf kalmaktadır. Bu akslar; ticari aktiviteyle beslenen Karaağaç Caddesi yaya hattının Bedesten ve Eski Camii noktasında son bulmasıyla, Üç Şerefeli Camii ve Medresesi arasında var olan hattın Orduevi kullanımı et-
kisinde kapanmasıyla ve Selimiye Camii ve Selimiye Camii Parkı’nın Kıyık Caddesi kaldırımı dışında bağlantısız kalıyor olması sebebiyle tanımsız ve zayıftır. Söz konusu yaya aks kopuklukları birbirinin devamı olan benzer fonksiyonların ve birbirini takip edecek farklı fonksiyonların bir arada kullanılmasını da engelleyici bir unsurdur.
Önemi vurgulanmış bu yaya yolu aks yetersizlikleri kentin nefes koridorları vazifesi gören rekreatif alan ve yeşil aks sürekliliğine de mani olmaktadır.
Londra Asfaltı-Talatpaşa Caddesi ve Kıyık Caddesi üzerindeki dolmuş hatları ve durakları kent odağında karmaşa, gürültü ve görüntü kirliliği yaratmaktadır.
Otopark alanları kent merkezinin araç kapasitesini karşılamakta yetersiz kalmakta ve mev- cut konumlarındaki gelişigüzellik kent estetiğine zarar vermektedir. Özellikle Edirne Belediyesi’nin yanında yer alan, otobüs firmalarının servislerinin de durağı olan otopark alanı belediye binasının gerek idari gerek mimari karakteristik algısına zarar vermektedir. Aynı şekilde Selimiye Camii doğusundaki Hatip Sokakta yol kıyısınca park halindeki servis araçları alan kullanımı ile yapının cephe görünümünü konumlandığı açıdan olumsuz etkilemektedir.
Yarışma alanı arazi kullanımının gerek mekansallaşma düzensizliği, gerek birbirleriyle olan etkileşim problemleri yönünden kentin sahip olduğu potansiyele cevap veremediği görülmüştür. Yarışma alanı batısındaki orduevinin kendi içinde kapalı bir alan olması nedeniyle etrafına duvar etkisi yaratması, Selimiye Camii çevresi ticari, hizmet, yeme, içme ve eğlence servislerinin eksik- likleri ve önemli turistik uğraklardan biri olan kent merkezi genelindeki konaklama yetersizliği bu sorunlara örnektir.
Kent odağı olan Selimiye Camii çevresi görselini tanımlayacak ve hazırlayacak unsurlardan uzak kalmıştır. Bu durum kent odağının algısını azaltmaktadır.
Kentlinin toplanma mekanı olan meydan formu kent odağında oluşturulamamış ve iyi tanımlanamamıştır.
Belediye kullanımının, parseli içindeki tescilli esere sığamamış olması dolayısıyla Belediye Hizmet Alanı bahçesine sonradan ilave edilmiş müştemilatlar, plansız yapılaşmayı simgelemekte ve eserin görsel kıymetini azaltmaktadır.
Alan çeperinde konumlanmış kent merkezini yalnız gündüzleri değil geceleri de yaşayan bir mekan halinde tutan konut fonksiyonları, tarihi kent merkezinin ortak dilinin dışında modern mi- mariye ait, fakat estetik kaygılardan uzak, kültürel değer taşımayan yapılar genelinden meydana gelmiştir. Bu yapıların aralarındaki yoğunluğu konut kullanımında bulunan dönemin sivil mimari örnekleri olan tescilli eserler ise dokunun asal öğeleri olarak doku kimliğine aykırı apartmanlar arasında sıkışmıştır.
Yarışma Alanından Edinimler Sentezinde Planlama Sürecindeki Hedefler
Türkiye’nin batı koridorundaki karayolu ve demiryolu hattının giriş kapısı ve ilk izlenimi olan Edirne ili, uluslararası şablonda önem taşıyan mimari mirasının sembol öğelerini yarışma alanı içinde yaşatmaktadır.
Projenin ana hedefi, kentin dinamiklerine etki eden, ulusun mozaik kültürünün önemli bir parçası olan bu yarışma alanını dünyanın dört bir yanından gelen ziyaretçilerine yenilenmiş yüzüyle sun- mak ve kentlilere sahip oldukları kültürün farkındalığında, gelişmiş sosyo-ekonomik altyapıyla daha yaşanabilir bir çevre sağlamaktır. Bu hedefe giden yolda, kültürü sade bir tasarım anlayışla vurgu- lamak, anıtsal dokuyu, kısıtlayıcı unsur ve sorunlardan “estetik kaygısı taşıyarak” arındırmak, Se- limiye Camii ve çevre bağlantılarını geliştirerek, tarihsel turizmin neden olduğu sektörel yelpazeyi besleyip zenginleştirmek gerekmektedir.
Yapılan analiz çalışmalarıyla ortaya konan sorunlar çıkar yönlerini, potansiyeller değerlendirilme yöntemlerini beklemektedir. Bunun için makro ölçekten algılanamamış, mikro ölçekte ayrıntılandırılamamış bir çözüm modeli bulunmamaktadır.
Yarışma Alanına İlişkin Müdahale Kararları
Ana Tema
Kentin tarihi kalbi, onu bölen ana taşıt dolaşımından ayrıştırılarak yayalaştırılmıştır.
Turistik, Kültürel, Dini, Ticari ve İdari kullanımlar arasındaki köprüleri sağlamlaştıran, yaya aksı devamlılığında, güçlü toplanma alanları oluşturulmuştur.
Selimiye Camii tarihi yaya merkezi senaryosu içinde odaklaştılmıştır.
Mevcut ticaret odağı ile Selimiye Camii odağı arasında kurulan kesintisiz akışla tarihi kent merkezinin canlandırılması hedeflenmiştir.
Ulaşıma İlişkin Kararlar
Londra Asfaltı – Talatpaşa Bulvarı hattının yarışma alanı içinde kalan bölümü arazinin topografik yapısından faydalanarak minimum müdahale ile Kıyık Caddesi kotundan itibaren Üç Şerefeli Camii hizasına kadar peyzaj altında düzenlenmiştir.
Londra Asfaltı – Talatpaşa Bulvarı hattının peyzaj altına alınan bölümünün yer yüzeyi ile Mimar Sinan Caddesi, Taş Odalar Sokak, Hatip Sokak, Kadir Paşa Sokak ve Mektep Sokak yayalaştırılmıştır.
Kıyık Caddesi’nin Talatpaşa Bulvarı’na bağlantısı Kervansaray Oteli’nin doğu cephesi yönüne kaydırılmış, caddenin birbirini takip eden İki Kapılıhan Caddesi-Çilingirler Caddesi- Hükümet Caddesi’ne olan devamlılığı kuvvetlendirilmiş, mevcutta sahip olduğu genişlik daraltılıp ölçeklendirilmiş, bu sayede tarif edilen hat standartlaştırılmıştır.
Karaağaç Caddesi’ni Selimiye Camii’ne bağlayan yaya zonu içinde, Karaağaç Caddesi, (yeni tasarlanmış) Kent Meydanı ve Selimiye Camii olmak üzere toplam 3 duraklı tramvay sistemi geliştirilmiştir. Ayrıca söz konusu hattın, çevre bağlantılarını güçlendirmek adına kuzeyde Adalet Sarayı ve Hükümet Konağı’nın oluşturduğu idari merkeze, doğuda Muradiye Külliyesi’ne, batıda mevcut ticaret merkezine uzatılması önerilmiştir.
Mevcut toplu taşıma terminallerinin yerleri ve merkez üzerindeki güzergahları kısmi olarak değiştirilmiş, hatların işleyişi Londra Asfaltı – Talatpaşa Caddesi geçişi dışında tutulmuş, bu doğrultuda halihazırdaki trafik kaosu ortadan kaldırılmıştır.
Yenilenen kent sistematiğine cevap vermesi açısından; Kervensaray Oteli’nin güneyinde “tur otobüsleri için park alanı”, Eski Camii’nin güneyinde “turist indirme, bindirme noktası”, Se- limiye Camii kuzeydoğu, Belediye Binası’nın kuzey, Kervensaray Oteli ve Üç Şerefeli Camii’nin ise güney kısımlarında olmak üzere dört adet “katlı otopark binaları” projelendirilmiştir.
Alan Kullanım Kararları
Selimiye Camii’nin görsel etkisini güçlendirmek, algısını kuvvetlendirmek amacıyla Arasta’nın batısındaki park “Selimiye Kent Parkı” olarak yeniden tasarlanmıştır.
Kent merkezinin, yoğun müze ve eğitim kullanımları arasında ihtiyaç duyduğu “kültür merkezi binası” Selimiye Kent Parkı’nın topografik yapısı kullanılarak, Selimiye Camii’nin algısına zarar vermeden, park zemini altında projelendirilmiştir.
Selimiye Camii odağının güneyinde kente hakim seyir balkonu oluşturulmuştur.
Eski Camii, Bedesten ve Ordu Evi ile tanımlanan alanda “Kent Meydanı”, Selimiye Camii kuzeyinde “Selimiye Meydanı”, Belediye binası önünde “Belediye Meydanı ve tören alanı” oluşturulmuş bu bağlamda kent merkezi farklı kotlarda, birbirinin içine akan platformlarla ve Se- limiye Kent Parkı’yla bütünleştirilip, simgeleştirilmiştir.
Belediyenin dağınık fonksiyonları yeni belediye binasinda toplanmış, tarihi belediye binası ve belediye ikinci yapısı başkanlığın prestij öğeleri olarak korunmuştur. Mevcuttaki Edirne
Belediyesi’ne ait Halkla İlişkiler Müdürlüğü ve Ulaşım Hizmetleri ile Zabıta Müdürlüğü binaları yeni projelendirilmiş belediye binasında ofis hacimleri olarak bölümlendirilmiştir.
Kent merkezi fonksiyonel olarak farklı zonlarda tanımlanmıştır. Buna göre mevcut ticaret zonu korunmuş, yeni projelendirilmiş “Kültür Merkezi“, güneyindeki Sanat Galerisi ve Sergi Salonları’yla ilişkilendirilip kültür allesi ve zonu meydana getirilmiştir. Ordu Evi “Otel“, belediye ikinci binasının kuzeyinde kalan iki tescilli yapı ise pansiyon kullanımlarına dönüştürülerek kon- aklama zonu yaratılmıştır. Ayrıca kentin prestij noktalarından biri olmak ve öneri Otel binasıyla ilişkilendirilmek üzere Vakıflar İmarethanesi tarihi – turistik restoran olarak yeni kimliğine atanmıştır.
Selimiye Kent Parkı’nın ve Selimiye Kent Meydanı’nın yaya yoğunluğunun arttırılması ve Selimiye Camii’nin günlük hayata katılması amacı ile Mimar Sinan Caddesi üzerine ofis, ticaret ve turizm fonksiyonları içeren yapı grupları yerleştirilmiştir.
Melitbey Hamamı ve çevresindeki tescilli yapılar korunarak kültür allesine eklemlenmiş, Melitbey Hamamı batı tarafına ticari-turistik kullanıma hizmet eden bina önerisi getirilerek alanın çekim gücü kuvvetlendirilmiştir.
Trakya Üniversitesi mülkiyetine geçen hapishane binası, Mimar Sinan Caddesi yaya aksı, Kıyık Caddesi güneyindeki Halk Eğitim Merkezi, Endüstri Meslek Lisesi ve İlköğretim İlkokulu kültür allesi ilişkilendirilmiştir.
Balkan Kültür Merkezi, Mimar Sinan Vakfı, Kirazlı Cami, Edirne Valiliği Müzesi yürüme me- safesindeki kent merkezi ve Selimiye Kent Parkı’yla entegre edilmiştir.
Selimiye Camii ve doğusundaki Tarihi Saray Hamamı, Tas Odalar, Edirne Müzesi ve Mezar Taşları Sergisi odak çemberinin çeperinde yaya dolaşım aksına katılmış, Atik Ali Paşa Camii ise bu aks ile ilişkilendirilmiştir.
Kentsel dini-ticari-rekreatif merkezin etrafında konumlu olan konut yapıları, yalnız (yapı adalarının çeperlerinde tek sıra) parsellerinin ön cephelerine bitişik olacak şekilde düzenlenmiştir. Parsellerindeki yola cephe vermeyen serbest nizam yapılaşmış binalar temizlenerek, yapı ada merkezleri kamusal açık alan haline getirilmiştir. Ada çeperlerine fiziki yapının kalitesini arttırma amacıyla, alanın konaklama ihtiyacına ve 24 saat canlı kalmasına hizmet edeceği düşünülerek apart otel-konut kullanım tercihli yeni bloklar önerilmiştir. Ayrıca yıpranmışlık payı ve estetik kaygı açısından kötü haldeki mevcut yapıların iyileştirme alternatifleri göz önünde bulundurulmuştur.
Londra Asfaltı - Talat Paşa Caddesi geçişi giriş eşikleri ağaçlandırıp gürültü emiliminin arttırlması öngörülmüştür.